Rượu thuốc và những điều cần biết

Thời tiết đã sang đông, một mùa xuân đang tới, trên mọi nẻo đường không khí tết đã len lỏi tới mọi ngõ ngách. Mỗi gia đình Việt Nam khi tết đến xuân về các gia đình ngồi đoàn tụ bên nhau ngoài các món ăn thì có 1 thứ mà luôn xuất hiện đó là rượu. Năm nào cũng vậy, trước, trong và sau Tết các khoa hồi sức tích cực các bệnh viện luôn tiếp đón các ca ngộ độc rượu. Đa số các trường hợp trên là do sự thiếu hiểu biết về rượu thuốc, những điều kiêng kỵ và cấm khi dùng rượu.

Rượu thuốc là sự kết hợp giữa vị thuốc, bài thuốc YHCT và rượu có 2 tác dụng chính là bổi bổ cơ thể và hành khí hoạt huyết từ đó có hiệu quả điều trị.

Rượu thuốc có 2 tác cách sử dụng là uống và bôi ngoài, cả 2 cách trên đều có thể gây ra tổn thương cho cơ thể khi sử dụng sai và quá liều.Trong đời sống hàng ngày nguyên nhân gây ngộ độc là do rượu uống

1. Rượu

Rượu được người xưa sản xuất bằng quá trình lên men ( có hoặc không có chưng cất ) của gạo nếp, gạo tẻ, ngô, mía…Rượu có vị ngọt, cay, đắng, tính thăng, rượu ngâm thuốc hay được sử dụng là rượu được chưng cất từ gạo nếp, gạo tẻ. Rượu được lựa chọn để ngâm rượu có nồng đọ từ 30- 45*, tùy thuộc vào bài thuốc vị thuốc mà chúng ta có thể lựa chọn rượu ngâm có nồng độ cao hơn.

Y học hiện đại rượu dùng để ngâm có bản chất là rượu ethylic ( cồn thực phẩm). Ngày nay để đáp ứng nhu cầu sử dụng rượu 1 số cơ sở sản xuất rượu giả đã sử dụng rượu methylic ( cồn công nghiệp) đã pha chế để ngâm rượu từ đó gây ra các hậu quả nghiệm trọng.

2. Thuốc ngâm

Là 1 thành phần không thể thiếu của rượu thuốc.

Trong đó thuốc là các vị thuốc YHCT có nguồn gốc từ động vật hay thực vật và có nguồn gốc tự nhiên.

Lựa chọn vị thuốc, thang thuốc phải phù hợp với người bệnh; còn khi dùng rượu thuốc bổ thì phải chú ý xem cơ thể của người dùng khí huyết thịnh hay suy, ngũ tạng lục phủ hư hay thịnh để từ đó chọn loại rượu thuốc cho phù hợp.

Ngâm rượu là quá trình các tách chiết các hoạt chất có trong vị thuốc, các hoạt chất có trong vị thuốc hòa tan vào rượu. Các vị thuốc nên thu hái, được bào chế để giảm tính độc và tăng tác dụng trong quá trình. Chẳng hạn: "Đinh lăng được chọn là củ từ 3- 7 tuổi, phần lõi của củ không có giá trị chúng ta nên loại bỏ. Phần vỏ, rễ sau khi được tách chúng ta sao vàng sau đó dùng để ngâm" hay "Các loài động vật chúng ta cần lấy đầy đủ nguyên con: Bọ cạp, tắc kè…Có 1 số động vật chúng ta cần phải loại bỏ nội tạng, trước khi đem ngâm"

Hiện nay do sự nhầm lẫn tác dụng của 1 số vị thuốc mà khi uống rượu thuốc không đạt hiệu quả và gây ra các tác dụng không mong muốn: Sâm cau đỏ: lợi tiểu, giải nhiệt, giải độc hoàn toàn không có tác dụng sinh lý còn Sâm cau đen – tiên mao: bổ thận, cường dương, mạnh gân cốt.

3. Dụng cụ ngâm rượu

Bình dùng để ngâm rượu thuốc nên dùng bình thủy tinh trung tính; hoặc đồ gốm, sứ đúng tiêu chuẩn.

4. Thời gian ngâm rượu thuốc

Đối với rượu thuốc dùng để điều trị ngoài thì thời gian ngâm ngắn ngày để kịp thời cho việc điều trị (thường ngâm một vài ngày).

Còn với rượu thuốc bổ thì thời gian ngâm sẽ dài hơn; thông thường là khoảng từ 1-3 tháng là có thế dùng được, các loại thuốc có nguồn gốc từ động vật thì thời gian ngâm có thể dài hơn nữa.

5. Nhiệt độ, ánh sáng, độ ẩm trong quá trình ngâm rượu

Khu vực để bình rượu ngâm phải được sạch sẽ, thoáng mát.Nhiệt độ môi trường vị trí để là từ 20*--25*.

Độ ẩm không khí lý tưởng nên vào khoảng từ 30% đến 50%

Ánh sáng mạnh ảnh hưởng rất lớn tới quá trình ngâm rượu,đặc biệt là rượu được ngâm trong bình thủy tinh.

Do rượu để ngâm có nồng độ cao nên sau khi dung dịch rượu đạt yêu cầu thì chúng ta nên hạ độ của rượu thuốc để sử dụng để đạt hiệu quả và không faay tác dụng không mong muốn.

Liều lượng uống, số lần uống, cách uống: Về liều liệu mỗi lần trung bình từ 20- 30ml, một ngày có thể uống 1-2 lần và uống vào lúc no hay đói tùy theo chỉ định của thầy thuốc.

6. Rượu thuốc cũng là thuốc nên những người sau không nên uống rượu

Người nội nhiệt, gầy yếu vô lực, đạo hãn

Người âm hư hỏa vượng

Người bệnh mắc các bệnh như: Viêm gan; xơ gan; viêm loét đường tiêu hóa; lao phổi; động kinh; tâm thần; bệnh lý tim mạch; tăng huyết áp; các bệnh viêm thận cấp mãn; những người dị ứng với rượu; phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú…

Các loại rượu thuốc bổ chỉ nên dùng cho người từ tuổi trung niên trở nên và có thể dùng thời gian kéo dài. Còn rượu thuốc để điều trị thì chỉ dùng đến khi bệnh khỏi.

Lương y Nguyễn Đức Nghĩa, Hội Dược liệu TP HCM, cho biết rượu ngâm thuốc chỉ có giá trị chữa bệnh khi nguồn dược liệu chuẩn, đúng bài, đúng vị. Rượu ngâm thuốc bao gồm 2 loại: Ngâm dược liệu và ngâm động vật. Các loại động vật hay được ngâm phổ biến là rắn, tắc kè, bìm bịp, hải mã, lộc nhung. Các loại thảo mộc thường được dùng như sâm linh chi, đinh lăng, cúc hoa, các loại sâm, hà thủ ô, chuối chát. Tùy kinh nghiệm hay sự tư vấn của các dược sĩ, các gia đình có thể ngâm theo cổ phương: bát vị, lục vị… với nhiều bài thuốc với các tác dụng khác nhau.

Trên thực tế, nhiều gia đình ngâm rượu bìm bịp còn nguyên con, nguyên lông, điều này rất nguy hiểm. Với các loại động vật ăn thịt sống như rắn chuột, nhái, ếch, thì trong lông và bụng con vật này đều chứa nhiều ký sinh trùng. Dùng chúng để ngâm rượu nguyên lông nguyên cánh chẳng khác gì tự rước ký sinh trùng vào cơ thể, theo lương y Nghĩa.

Theo lương y Nghĩa, cách chế biến nguyên liệu cần kỹ càng để đảm bảo một bình rượu chất lượng. Các con vật như bìm bịp, tắc kè, cần mổ bụng, bỏ nội tạng, bỏ lông và nướng chín trước khi ngâm rượu. Làm sạch chúng có nhiều lợi ích, như giúp rượu ngâm có mùi thơm dễ chịu, không bị tanh, rút ngắn thời gian ngâm để dược liệu có thể sử dụng nhanh hơn.

Lộc nhung là một nguyên liệu nhiều vị thuốc nhưng không phải ai cũng biết cách chế biến cho đúng. Khi ngâm, lộc nhung phải được cạo bỏ phần lông sạch sẽ nếu không sẽ gây tổn thương niêm mạc người uống.

Những bài thuốc ngâm rượu từ mối chúa, con bửa củi, bọ cạp... được lưu truyền rộng rãi song chưa có tài liệu nào nghiên cứu hay chứng minh về vị thuốc và tính hiệu quả. Một số vùng núi cao người dân còn lấy rễ cây lá ngón, dây mã tiền vốn là những loại cây cực độc gây chết người, để ngâm rượu uống. Một số người còn ngâm rượu với huyết động vật để uống với mong muốn bổ thận, tráng dương. "Thực tế thì huyết động vật không có một thành phần nào có tác dụng như vậy. Người ngâm rượu cần sự tư vấn của người am hiểu về dược lý thay vì ngâm theo cảm tính hay những lời truyền miệng", ông Nghĩa nói.

Rượu ngâm thuốc thường phải có nồng độ hơn 40-45 độ để các dược liệu tiết ra hết chất. Một số loại động vật nếu ngâm với rượu dưới 38 độ sẽ khó tiết ra hết chất bổ. Rượu ngâm thuốc cũng cần chọn lọc kỹ vì nó quyết định chất lượng bình rượu thuốc. Tuyệt đối không dùng rượu không rõ nguồn gốc để ngâm thuốc. Một số loại mật động vật như mật rắn, mật gấu, mật kỳ đà,… cần để trong bóng tối tránh ánh sáng trực tiếp vì sẽ giảm tác dụng và bay màu. Cần ngâm rượu nơi mát, trong hầm rượu để cân bằng tính âm dương, đảm bảo cho sức khỏe và bảo quản được lâu.

Uống rượu thuốc cũng phải điều độ, mỗi ngày uống một đến 2 lần, mỗi lần 20-50 ml, tức là một ly uống rượu nhỏ. Tùy loại rượu, những loại rượu mạnh chỉ cần uống 20 ml mỗi ngày là đủ, tránh lạm dụng. Rượu thuốc không phải để uống say mà cần điều độ, đều đặn với một liều lượng mỗi ngày giúp da dẻ hồng hào, tăng sức đề kháng cho cơ thể, tránh cảm cúm, bổ can thận, bổ khí huyết, chống lão hóa. Rượu thuốc cũng chống chỉ định cho những người bị loét dạ dày hay xơ gan…

Người không uống được rượu, có thể chưng cách thủy rượu thuốc rồi pha với mật ong uống cũng tốt.

Qúy bệnh nhân khi có nhu cầu khám chữa bệnh, mua thuốc, dược liệu... Hãy đến với Phòng Khám YHCT Thuận Nhân để được đội ngũ y bác sỹ nhiều năm kinh nghiệm tư vấn, thăm khám và điều trị hiệu quả!